Wersja do czytania

W swoim sławnym dialogu Państwo Platon, chcąc pokazać, jak działa nóesis, odwołał się do metafory słońca. Podobnie jak słońce emituje światło, dzięki któremu oczy mogą widzieć różne przedmioty, tak też nasz intelekt posiada wewnętrzne umysłowe światło, które sprawia, iż jest w stanie w rzeczach poznawanych zmysłami „zobaczyć” ich istoty, czyli to, jaki jest intelektualny zamysł tych rzeczy. Umysłowe słońce jest przyczyną umysłowego poznania. Jest niezbędnym „narzędziem” poznawczym. Posiada pewną wewnętrzną strukturę czy – mówiącej inaczej – naturę, na którą składają się różne powszechne idee, takie jak: prawda, dobro, piękno itd. Przez te idee „patrzymy” na świat i na siebie samych.

Ludzie bardzo często korzystają z tej metafory, chcąc wyrazić niespodziewany, spontaniczny i niedyskursywny (nierozumowy) sposób poznania jakiejś rzeczywistości. Mówią na przykład: Oświeciło mnie!, To był błysk i pojąłem wszystko!, Przeniknąłem to! Wszystkie tego typu określenia mają wyrazić intuicyjny dostęp poznawczy do jakiejś rzeczywistości, dostęp, który pojawił się nagle, poza zasięgiem kontroli naszego rozumu.