Wersja do czytania

Nasz intelekt poznaje wszystko, nie tylko w świetle prawdy i dobra, ale również w świetle piękna. Podobnie jak prawdę i dobro, intelekt „zna” piękno w sposób nieuświadomiony. Za każdym razem kiedy spotykamy się z pięknem, doznajemy olśnienia, przebłysku, swoistej jasności. To doświadczenie rozbłysku wewnętrznego, duchowego światła jest oznaką doświadczenia piękna, czyli przejawem zachwytu, uniesienia, fascynacji pięknem.

Doświadczenie piękna jest zasadnicze dla całej aktywności człowieka. Gdy człowiek spotyka piękno, wokół tego, piękna organizuje całe swoje życie. Piękno prowadzi prawdę. Kiedy bowiem rozum nie potrafi dostrzec w sposób wyraźny, jaka jest prawda, odwołuje się do piękna i nim się kieruje. Nosimy w sobie głębokie przeświadczenie, że ostateczna prawda musi być piękna. Kiedy znajdujemy prawdę, której towarzysz doświadczenie piękna, kończymy poszukiwanie, Wiemy, że to jest to.

Podobnie jest też z dobrem. O tym, co jest ostatecznie dobre, decyduje piękno. Dobro, do którego zmierza wszelkie inne dobro, jest po prostu piękne, ponieważ wszelkie dobro, które nie jest piękne, jest pożądane ze względu na dobro, które jest piękne. Dobro, które jest piękne, nie odsyła już woli do żadnego innego dobra, ale uspokaja ją i ukaja. W pięknym dobru wola znajduje swój spoczynek. Wszystko więc, co czynimy lub chcemy uczynić, podporządkowane jest jakiemuś motywowi. A motyw, aby był motywem, nie może odsyłać już do niczego, musi być chciany dla siebie samego, a więc musi być piękny.

Piękno rządzi zarówno prawdą, jak i dobrem. Ostateczna prawda jest piękna, podobnie też ostateczne dobro jest piękne. O ile prawda odnosi się do intelektu jako władzy poznawczej, a dobro odnosi się do woli jako władzy pożądawczej, o tyle piękno odnosi się do serca, które jest jakby władzą zunifikowaną, w której intelekt i wola działają razem i są względem siebie nierozłączne. Kiedy spotykają się bowiem prawda i dobro, ujawnia się piękno. Albo inaczej, co zresztą bardziej prawdziwe: piękno rodzi prawdę, kiedy serce odnosi się do tego, co poznaje, oraz dobro, kiedy odnosi się do tego, czego pragnie.